Kadında yumurtalık 2 tanedir, ve rahim iki yanında tüplere komşu yerleşimde kadınlık hormonları olan östrojen ve progesteron u üreten yapılardır. Yumurtalık tarafından üretilen hormonlar sayesinde kadın düzenli olarak adet kanaması görür, ve yumurtlama olur.( Bu yumurtalar ay içinde bazen 25-30mm ye kadar büyürler, kadınların çoğu bu sağlıklı büyümeyi hastalık olarak değerlendirirler! )
Atılan yumurta tüpler tarafından yakalanır, rahim e doğru yolculuk yapar , ve rahim yatağına yerleşerek bebek gelişimini sağlar.
Eğer o ay içinde gebelik oluşmazsa yumurta atılır, ve belli bir süre sonunda hormon salgısının da kesilmesiyle rahim iç tabakası adet kanamasıyla dökülür. Yumurtalık dokusunda bu döngü menopoz a kadar her ay devam eder
Yumurtalık kisti doğurgan çağ kadınlarda sık gözlenir, ve bu kist genellikle iyi huyludur, herhangi bir tedavi gerektirmeden kendiliğinden kaybolur.
Folikül kisti
Yumurtalık ta , yumurta hazırlık aşamasında folikül adı verilen keseciğin aşırı büyümesiyle ortaya çıkar. Bu kist genellikle 5-6 cm’ den daha ufaktır, genellikle belirti vermez, ya birkaç ay takipte kendiliğinden yok olur, ya da adet düzenleyici haplar ile küçülür.
Korpus luteum kisti
Yumurtalık ta yumurtlama sonrasında oluşan sarı cismin (korpus luteum) aşırı büyümesiyle veya bu yapının içine kanama olmasıyla ortaya çıkar, ağrılı olabilir. Folikül kisti gibi kendiliğinden veya ilaç tedavisiyle kaybolmaları mümkündür.
Endometriyoma (çikolata kisti)
Yumurtalık içinde endometriyozis denen hastalığın yerleşmesi sonucunda kist içinde koyu kahve renkli, eski kan ( çikolataya benzeyen bir sıvı ) gözlenir .
Polikistik over (yumurta) hastalığı (PCO)
Adından da anlaşılacağı üzere yumurtalık içinde çok sayıda milimetrik kist görülür,
Her ay gelişerek çatlaması gereken yumurta hormonal iç denge bozukluğu nedeniyle tam gelişemez , yumurtalık içinde ufak kistler halinde yerini alır.
Hastalık genelde adet düzensizliği, sivilce, yağlı cilt, tüylenmede artış, infertilite (kısırlık), ve kilo artışı gibi belirtiler verir.
Son yıllarda şeker hastalığı ve öncüsü olan insülin direncinin polikistik over sendromu ile ilişkisi konusunda oldukça önemli bilgiler edinilmiştir.
Teşhis genellikle ultrasonografi ,hormon tahlilleri ve klinik bulgular ile konur.
Kanda hormon ölçümleri yapıldığında çeşitli dengesizlikler saptanır; özellikle LH ve erkeklik hormonları (testosteron, DHEAS) yükselmiştir.
Tedavisinde adet düzensizliği ve tüylenme şikayeti belirgin olan kadınlarda doğum kontrol ilaçları oldukça etkilidir.
Eğer çocuk istemi varsa kullanılacak tedavi yumurtlama sağlayıcı ilaçlardır.
İlaçla tedavi ile başarı sağlanamadığında laparoskopik olarak yumurtalıklara cerrahi girişim (ovarian drilling) uygulanabilir.
Dermoid kist
Doğumdan beri vücutta gizli kalmış bir yumurtalık kisti türüdür.Kist içinde cilt ve kıl yapıları , diş dokusu bile görülebilir.
Seröz Kistadenom
Yumurtalık tümörlerinin en sık görülenidir, üreme çağındaki kadınlarda görülür , iki taraflı olabilir , habis bir hastalığa dönebilir.Yumurtalık yüzeyini oluşturan hücrelerden köken alır. Genelde ultrasonla tesadüfen teşhis edilir.Tedavisi cerrahidir.
Müsinöz Kistadenom
İyi huylu yumurtalık tümörlerinin %25 ‘idir.Genellikle tek taraflı , ve habis olma riski azdır, 15-30 cm boyutlarında olabilir. Genel olarak belirti vermez.Yalnız büyük olduğu için karında şişlik ve bası bulguları olur. Sık idrara çıkma ya da kabızlık sık görülür.Tedavide tek yol cerrahidir.
Gebelik ve yumurtalık kisti
Gebelik esnasında ultrasonda rastlantısal olarak yumurtalık kisti saptanabilir, kistin büyüklüğü görüntüsü, tek veya çift taraflı olması ,ağrıların varlığı cerrahi müdahaleyi belirler.
Yumurtalık kisti ne belirtiler verebilir?
Yumurtalık kisti çoğu kez bir şikayet yaratmaz , ve rutin muayenede fark edilir.
Adet düzensizlikleri, karında şişlik, karın ağrısı, idrar yolu şikayetleri,kabızlık gibi belirtiler görülebilir.
Yumurtalık kisti boğulması nedir?
Yumurtalık kisti olan kadında jinekolojik acillerden biri de kistin torsiyonu, boğulmasıdır.(kendi etrafında dönerek beslenme bozukluğu-gangren ve yumurtalık kaybına kadar gidebilir)
Yumurtalık kisti tanısı nasıl konur?
Genelde rutin muayene de veya ultrasonda saptanır.
Ultrasonda basit kist görünümünde , 5-6 santimden küçük kistlerin iyi huylu ve fonksiyonel olma olasılığı yüksektir.
Hastanın ve yumurtalık kisti nin durumuna göre tomografi veya manyetik rezonans ve kanda tümör belirteçleri incelenir .
Yumurtalık kisti yırtılırsa ne olur?
Yumurtalık kisti cinsel ilişki, egzersiz ve diğer bedeni zorlayan durumlarda yırtılabilir. Bu yırtılma genellikle batıcı bir ağrı şeklinde belirti verir, kanama da eklenirse sorun büyüyebilir.Takip , gerekirse klinik tabloya göre cerrahi planlanır.
Yumurtalık kisti tedavisinde yaklaşım
Yumurtalık kisti kesin tanısı , kistin laparoskopi veya açık ameliyat ile çıkarılması ve patolojik incelemesiyle konur.
Yumurtalık kisti' ni önlemek mümkünmüdür?
Kadınlarda doğum kontrol haplarının kullanılmasıyla fonksiyonel kistleri önlemek mümkündür. Yine endometriyozis, polikistik over gibi hastalıkların görülme sıklığı da azaltılabilir
Jinekolog dr